Regularnie podejmowany i optymalnie dobrany wysiłek fizyczny jest bardzo ważnym filarem utrzymującym organizm w należytym porządku i pomagającym w zachowaniu zdrowia. Coraz więcej ludzi zdaje sobie sprawę z potrzeby podejmowania profilaktyki zdrowotnej, a niektórzy wręcz ze swojego dotychczasowego hobby potrafią przejść w zawodowe uprawianie danej dyscypliny. Należy jednak pamiętać, że niezależnie od tego, czy zajmujemy się sportem od czasu do czasu, czy jest on naszym sposobem na życie – bardzo ważne jest zachowywanie swoistego BHP podczas jego uprawiania i odpowiednie przygotowanie się do wysiłku fizycznego.

W trakcie uprawiania sportu często jesteśmy zmuszeni przekraczać granice własnych możliwości co potrafi nadwyrężyć organizm. W celu zapobiegnięcia przypadkom nagłych zwichnięć, zerwań ścięgien czy nawet zatrzymania akcji serca warto wcześniej przyjrzeć się stanowi własnego organizmu. Może się okazać, że nie każdy sport się dla nas nadaje.

Sportowcy zawodowi są zazwyczaj pod stałą kontrolą lekarską, często w postaci rozbudowanego sztabu. To on właśnie pilnuje, aby ich podopieczny przechodził badania profilaktyczne i nieustannie ma „na oku” stan zdrowia zawodnika. Jeżeli natomiast chodzi o ogół społeczeństwa, które zajmuje się sportem amatorsko, każdy z nas musi już dbać sam o siebie. Dlatego zanim poświęcimy się np. bieganiu lub snowboardingowi, powinniśmy w miarę dokładnie sprawdzić stan swojego zdrowia.

Potencjalne zagrożenia, jakie płyną z podjęcia aktywności fizycznej generalnie można zaliczyć do dwóch grup – jedne to typowe urazy (w tym przewlekłe, a nawet ostre), a drugie to te wynikające ze zbytniego obciążenia (lub niedomagania) układu krążeniowo oddechowego. Warto tutaj wspomnieć, że istotnym elementem, któremu należy się przyjrzeć zanim np. zaczniemy hulać na nartach jest waga ciała. Niektóre dyscypliny sportu, nawet podejmowanego amatorsko, potrafią „dać w kość” układowi ruchu, a zbyt duża waga tutaj na pewno jest czynnikiem kontuzjogennym. Należy po prostu zrozumieć, że każda forma aktywności fizycznej obciąża w jakiś sposób organizm.

Przygodę z regularną aktywnością fizyczną należy de facto rozpocząć od badań. I nie chodzi tutaj o wyrafinowane badania specjalistyczne – wystarczą te zaliczane do podstawowych. Dlatego jeżeli ktoś planuje zająć się dziedziną sportu, która wymaga sprawnego układu ruchu powinien rozpocząć od wizyty u lekarza rodzinnego lub ortopedy. Ten przyjrzy się postawie ciała, wykluczy lub potwierdzi ewentualne wady postawy oraz oceni stan układu kostnego. Warto ustalić wskaźnik BMI, który pomoże dobrać ewentualny rodzaj wysiłku. Często zdarza się, że wspomniany nadmiar kilogramów jest de facto naszym największym przeciwnikiem. W przypadku wątpliwości można przeprowadzić badanie RTG.

Jeżeli chodzi natomiast o przyjrzenie się organizmowi od środka to w tym celu doskonale posłuży badanie krwi. Morfologia oraz lipidogram pokażą biochemiczną kondycję ciała – poziom cholesterolu i trój glicerydów, ewentualne stany zapalne itd. Biegacze i wszyscy praktykujący dynamiczne formy ruchu mogą oznaczyć poziom elektrolitów, w tym kluczowych, jak potasu, sodu i magnezu. Czasami może zdarzyć się, że podczas intensywnego treningu opadniemy gwałtownie z sił. Zamroczenie? Mdłości? Warto wówczas poddać się badaniu poziomu glukozy we krwi, aby wykluczyć ewentualną cukrzycę.

W przypadku uprawiania sportu szczególną uwagę należy zwrócić na serce i układ krążenia. Dotyczy to zwłaszcza osób, które zajmują się sportami siłowymi (np. podnoszenie ciężarów i popularna siłownia) oraz wymagającymi treningu interwałowego (zmiana tempa, np. piłkarze, sporty walki itd.). Wizyta u kardiologa pozwoli dzięki EKG przyjrzeć się wydolności i rytmowi serca. Prawidłowa praca tego organu jest kluczowa w tak powszechnym przecież bieganiu, maratonach oraz sportach zespołowych. Badanie 24 godzinne serca za pomocą aparatu Holtera dokładnie wskaże, czy pracuje jak należy. Tutaj należy wspomnieć, że przypadłości związane z tym organem, jak np. migotanie przedsionków, komór, kardiomiopatie, czy nawet tętniak aorty i nagły zgon sercowy, są bardzo często diagnozowane dopiero, gdy już stanie się krzywda. Dlatego konsultacja kardiologiczna przed podjęciem regularnego wysiłku jest tak pożądana i właśnie tutaj widać, jak ważna jest prewencja. Jeżeli zajmujemy się sportem amatorsko, wszystkie powyższe badania warto robić raz na rok, dwa.

Bardzo ważne w higienicznym i bezpiecznym zajmowaniu się swoją ulubioną aktywnością fizyczną są takie zagadnienia, jak dieta i regeneracja. Sposób żywienia należy dobrać odpowiednio do potrzeb. Podnosimy ciężary? Dużo kalorii i białka. Celujemy w długie maratony? Odpowiednie nawodnienie i węglowodany. Niezależnie jednak od formy ruchu, każdy powinien odpowiednio długo wypoczywać. Sen jest podstawą regeneracji – tylko podczas snu organizm jest w stanie wykorzystać to, co mu dostarczymy z dietą, aby uzupełnić siły i osiągnąć proges, jak np. w sportach siłowych (w postaci przyrostu masy mięśniowej). 8-10 godzin snu to optymalna dawka dla większości ludzi.

Jak więc widać, kluczem do bezpiecznego uprawiania sportu w kontrolowany sposób jest odpowiednie podejście do profilaktyki, w postaci badań kontrolnych, diety oraz skutecznej regeneracji.